ایران در فهرست میراث جهانی
تاکنون 22 اثر از کشور ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. از این تعداد 21 اثر میراث فرهنگی به شمار می‌روند و تنها یکی از آنها میراث طبیعی است. شاید برایتان سوال باشد که فهرست میراث جهانی یونسکو چیست و چرا برخی از آثار در این فهرست قرار می‌گیرند و چرا قرار گرفتن در این فهرست ارزشمند محسوب می‌شود؟
میراث جهانی یونسکو نام عهدنامه ای است که در 1972 به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید و فهرست میراث جهانی یونسکو به لیستی از مکان‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ... از همه کشورهای جهان گفته می‌شود که هر ساله توسط یونسکو و پس از بررسی‌های همه جانبه پرونده آنها، انتخاب می‌شوند تا برای همه مردمان کره زمین فارغ از هر نژاد، ملیت و جنسیتی برای همیشه به یادگار بمانند.
مکان و پدیده‌هایی که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار می‌گیرند، بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی، طبیعی و فرهنگی به همه انسان‌های کره زمین برای همه اعصار و دوره‌های فرارو تعلق دارند و به همین دلیل قرار گرفتن در این فهرست ارزشمند به شمار می‌رود. روال کار به این صورت است که کشورهای متقاضی، از پدیده‌ای که طبق تعاریف و چارچوب‌های یونسکو برای ثبت در فهرست میراث جهانی واجد شرایط باشد، پرونده تشکیل می‌دهند و به سازمان ارسال می‌کنند. کارشناسان یونسکو پس از بررسی‌های دقیق و بازدید از پدیده، به قرار گرفتن یا نگرفتن آن در فهرست میراث جهانی یونسکو رای می‌دهند. سهم ایران از این فهرست 22 اثر است. با ما همراه باشید تا با این 22 اثر آشنا شوید.
زیگورات چغازنبیل
محدود جغرافیایی: استان خوزستان
سال ثبت: 1979
قدمت: حدود 3250 سال
دلیل شهرت: زیگورات چغازنبیل نام معبدی عیلامی برای پرستش خدایان باستانی شهر دور اونتش و متعلق به 1250 سال پیش از میلاد است که در استان خوزستان ایران قرار گرفته است.
محوطه باستانی تخت جمشید
محدوده جغرافیایی: استان فارس- مرودشت
سال ثبت: 1979
قدمت: 2500 سال
دلیل شهرت: تخت جمشید، پارسه یا پرسپولیس نام شهری باستانی در استان فارس و همجوار با شیراز است. این شهر به کاخ‌های عظیم و ستون‌های سنگی معروف بوده و یادآور شکوه تمدن‌های ایرانی بر پایه معماری سنگی است.
میدان نقش جهان
محدوده جغرافیایی: اصفهان
تاریخ ثبت: 1979
قدمت: صفویه
دلیل شهرت: میدان نقش جهان در مرکز اصفهان قرار دارد و شامل 4 اثر تاریخی برجسته (مسجد شاه- مسجد شیخ لطف الله- عالی قاپو و سردر قیصریه) در پیرامون خود است. این میدان که از نظر وسعت بزرگترین میدان باستانی ایران به شمار می‌رود، یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری اصفهان است.
محوطه تاریخی تخت سلیمان
محدوده جغرافیایی: آذربایجان غربی- تکاب
تاریخ ثبت: 2003
قدمت: 3000 سال
دلیل شهرت: محوطه تاریخی تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی قرار دارد. آثار تاریخی از جمله آتشکده در این شهر در اطراف دریاچه‌ای طبیعی قرار گرفته‌اند. این مجموعه یکی از سکونتگاه‌ها و تمدن‌های مهم ایران به شار می‌رود.
بم و فضای فرهنگی آن
محدوده جغرافیایی: کرمان- شهر بابک
تاریخ ثبت: 2004
قدمت: 3000 سال
دلیل شهرت: ارگ بم به عنوان بزرگرین بنای خشت و گلی دنیا یادآور تمدن ایرانی مبتنی بر معماری خشتی و گلی است. ارگ بم همجوار با جاده باستانی ابریشم قرار داشت. ارگ بم و فضای فرهنگی آن در زلزله 1382 شمسی ویران شد. اما با کمک و حمایت نهادهای بین المللی مرمت و احیا شد و در فهرست میراث جهانی یونسکو باقی ماند.
پاسارگاد
محدوده جغرافیایی: فارس- شهر پاسارگاد
تاریخ ثبت: 2004
قدمت: 2500 سال
دلیل شهرت: آرامگاه کوروش کبیر، بنیان گذار سلسله هخامنشیان، باغ سلطنتی پاسارگاد، چندین کاخ، آب نما، کاروانسرا و .... از جمله بناهایی هستند که در پرونده پاسارگاد به ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو درآمده‌اند.
گنبد سلطانیه
محدوده جغرافیایی: زنجان- شهرستان سلطانیه
تاریخ ثبت: 2005
قدمت: بیش از 700 سال
دلیل شهرت: این گنبد در استان زنجان و همجوار با شهر زنجان قرار دارد و مقبره سلطان محمد خدابنده به شمار می‌رود. گنبد سلطانیه به عنوان بزرگترین گنبد جهان به ثبت رسیده است.
محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون
محدوده جغرافیایی: استان کرمانشاه
تاریخ ثبت: 2006
قدمت: 2500 سال
دلیل شهرت: سنگ نوشته بیستون بزرگترین سنگ نوشته جهان به شمار می‌رود و شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را به تصویر کشیده است. این محوطه به دوران هخامنشیان مربوط می‌شود.
مجموعه کلیساهای آذربایجان
محدوده جغرافیایی: آذربایجان شرقی- آذربایجان غربی
تاریخ ثبت: 2008
قدمت: 2000 سال
دلیل شهرت: قره کلیسا، کلیسای سنت استپانوس و همچنین کلیسای زورزور سه گانه ای هستند که در شمال غرب ایران قرار دارند و پرونده ثبت آنها در میراث جهانی به تازگی به تصویب رسیده است.
سازه‌های آبی شوشتر
محدوده جغرافیایی: استان خوزستان- شوشتر
سال ثبت: 2009
قدمت: بیش از 4000 سال
دلیل شهرت: سازه های آبی شوشتر، نظام مهندسی شده پیچیده و هوشمندانه ای است که برای بهره گیری از نیروی آب برای به چرش درآوردن آسیاب ها مورد بهره برداری قرار می‌گرفت. سازه‌های آبی شوشتر به بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی شهرت دارد.
بازار تبریز
محدوده جغرافیایی: آذربایجان شرقی- تبریز
سال ثبت: 2010
قدمت: حدود 300
دلیل شهرت: بازار تبریز به عنوان بزرگترین مجموعه بازار مسقف دنیا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. راسته‌ها، تیمچه‌ها، سراها، کاروانسراها، حجره‌ها و ... از جمله اعضای تشکیل دهنده بازار به شمار می‌روند.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
محدوده جغرافیایی: اردبیل
سال ثبت: 2010
قدمت: حدود 700 سال
دلیل شهرت: آرامگاه شخ صفی الدین که ببنیان گذار مذهب شیعه در ایران به شمار می‌رود در اردبیل قرار دارد. این مجموعه به دلیل تعدد آثار هنری منحصر به فردی که در تزئین آرامگاه به کار رفته است شهرت دارد.
باغ ایرانی
محدوده جغرافیایی: شیراز- اصفهان- کاشان- بهشهر- ماهان در کرمان- یزد- مهریز- بیرجند
سال ثبت: 2011
قدمت: متفاوت
دلیل شهرت: باغ ایرانی ترکیبی از عمارت، فضای سبز و سیستم آبیاری است که با رویکردی انسان مدارانه و مطابق با سبک زندگی و روحیات اجتماعی ایرانیان طراحی شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. پرونده 9 باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است و باغ هایی مانند پاسارگاد، ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه در این پرونده قرار گرفته‌اند.
مسجد جامع اصفهان
محدوده جغرافیایی: اصفهان
سال ثبت: 2012
قدمت: 1200 سال پیش
دلیل شهرت: مسجد جامع یا مسجد جمعه از مهمترین و قدیمی‌ترین بناهای مذهبی در ایران به شمار می‌رود. این مسجد از هنرهای بی‌نظیر معماری ایرانی- اسلامی بهره برده است و منعس کننده هنر بیزانس در چارچوبی سنتی و اسلامی است.
برج گنبد قابوس
محدوده جغرافیایی: استان گلستان- شهر گنبد
سال ثبت: 2012
قدمت: حدود 400
دلیل شهرت: برج گنبد به عنوان بلندترین برج تمام آجری دنیا به شمار می‌رود و از این رو اهمیت ویژه‌ای دارد.
مجموعه سلطنتی گلستان
محدوده جغرافیایی: شهر تهران
تاریخ ثبت: 2013
قدمت: بیش از 440 سال
دلیل شهرت: مجموعه سلطنتی گلستان متشکل از هشت عمارت و کاخ است که با بهره گیری از هنر ایرانی فاخر نظیر آینه کاری و کاشی کاری به زیباترین شکل تزئین و آراسته شده است. همچنین ترکیب هنرمندانه و شکوهمند معماری ایرانی و اروپایی یکی دیگر از نکات برجسته مجموعه سلطنتی گلستان به شمار می‌رود. مجموعه سلطنتی گلستان از این جهت که روزگاری مقر حکمرانی پادشاهان ایرانی به شمار می‌رفت و قلب سیاسی ایران محسوب می‌شد و افزون بر آن کاربری مسکونی برای زندگی خانواده سلطنتی داشت و همچنین از این جهت که مرکزی برای پرورش و تعلیم و تعلم هنرمندان و معماران به شمار می‌رفت، دارای اهمیت است.
تمدن شهر سوخته
محدوده جغرافیایی: سیستان- حوالی زابل
سال ثبت: 2014
قدمت: 6000 سال پیش
شهرت: شهر سوخته بقایای تمدنی بزرگ از دولت شهر ایران است که در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و دروازه ای برای انتقال تمدن غربی به تمدن شرقی به شمار می‌رفت.
روستای میمند
محدوده جغرافیایی: کرمان- حوالی شهر بابک
سال ثبت: 2015
قدمت: سده دوازدهم پیش از میلاد
دلیل شهرت: روستای میمند به دلیل دست کند بودن خانه ها (کیچه‌ها) در میان سنگ‌ها و صخره‌ها و ایجاد سکونتگاه با وسایل ابتدایی شهرت دارد.
شهر باستانی شوش
محدوده جغرافیایی: استان خوزستان
تاریخ ثبت: 2015
قدمت: 4200 سال پیش از میلاد
شهرت: از قدیمی‌ترین و مهمترین شهرهای ایران باستان
قنات ایرانی
محدوده جغرافیایی: مهریز- یزد- اراک- اصفهان- اردستان- کرمان
سال ثبت: 2016
قدمت: از هخامنشی تا قاجاریه
دلیل شهرت: قنات یکی از ابداعات هوشمندانه ایرانیان در مواجهه با جبر جغرافیایی است. ایرانیان از دیرباز با حفر قنات و احداث آب انبار، به بهترین شکل با خشکسالی و کمبود آب در فلات ایران مقابله کرده‌اند. قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات‌های حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان از جمله قنات هایی هستند که در پرونده قنات ایرانی به ثبت رسیده‌اند.
کویر لوت
محدوده جغرافیایی: استان خراسان جنوبی- کرمان- سیستان و بلوچستان
تاریخ ثبت: 2016
قدمت: بیش از 5 هزار سال
دلیل شهرت: کویر لوت گرمترین نقطه کره زمین به شمار می‌رود. افزون بر آن بیش از 3 هزار یافته تاریخی که از حاشیه این کویر در اکتشافات باستان شناسی به دست آمده، گویای این است که تمدنی غنی با بیش از 5 هزار سال در این بخش از ایران در جریان بوده است. این کویر به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
شهر تاریخی یزد
محدوده جغرافیایی: استان یزد
تاریخ ثبت:2017
قدمت: 8 تا 12 هزار سال
دلیل شهرت: بافت تاریخی شهر یزد منحصر به فردترین سبک شهرسازی متنناسب با اقلیم در ایران به شمار می‌رود. همه عناصر شهری و معماری متاثر از اقلیم بوده و متناسب با آن به صورتی که بیشترین میزان آسایش روانی را برای شهروندان به همراه بیاورد، طراحی شده است. بادگیرها، ساباط ها، گنبدها و مناره‌ها مهمترین اجزای شهرسازی سنتی یزد به شمار می‌روند.
پیشنهاد می‌کنیم خواندن این صفحات را از دست ندهید: ویزای گردشگری ایران | ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو