آئین قالیشویی مشهد اردهال
مراسم قالیشویی مشهد اردهال کاشان تنها مراسم مذهبی در ایران است که تاریخش مطابق با تقویم خورشیدی است و برخلاف تقویم قمری در سرتاسر سال به حرکت در نمی‌آید. در مراسم قالیشویی مشهد اردهال به صورت نمادین تابوت امامزاده علی بن محمد باقر توسط بومیان روستاهای فین حرکت داده می‌شود. تابوت نمادین را در چشمه غسل می‌دهند و سپس با احترام و جزئیات آئینی باز پس می‌آورند. مراسم قالیشویی مشهد اردهال که حالت نمایشی دارد، در فهرست میراث معنوی کشور و همچنین فهرست میراث فرهنگی و ناملموس جهان به ثبت در یونسکو درآمده است و هر ساله در دومین جمعه مهرماه، افراد زیادی با انگیزه تماشای مراسم، به مشهد اردهال از توابع کاشان سفر می‌کنند.
پیشینه
سلطان علی بن محمدباقر یکی از 14 امامزاده واجب‌التعظیم در ایران به شمار می‌رود. وی از فرزندان بلافصل امام محمدباقر، پنجمین امام شیعیان است. حدود 110 سال بعد از هجرت پیامبر که مبدا تاریخ اسلام به شمار می‌رود، یعنی حدود 1300 سال پیش، مردمان چهل‌حصاران، فین و خاوه از سلطان علی دعوت می‌کنند تا به دیار آن‌ها هجرت کند. امامزاده به اطراف کاشان می‌آید و مدت سه سال به تبلیغ اسلام و تدریس می‌پردازد. سرانجام با توطئه دشمنان، امامزاده در 17 مهرماه در مشهد اردهال و پیش از آنکه یاران فینی، خاوه‌ای و چهل حصارانی‌اش با چوبدستی‌هایی که برای دفاع از او در دست داشتند از راه برسند، کشته می‌شود. هر ساله در نزدیکترین جمعه به سالمرگ امامزاده، مراسم قالیشویی در مشهد اردهال که محل دفن او به شمار می‌رود برگزار می‌شود.
یک هفته مانده به مراسم، افرادی به شیوه نیاکان خود بر طبل می‌کوبند و در شهرها و روستاهای اطراف جار می‌زنند و زمان مراسم قالیشویی را اعلام می‌کنند. این مراسم جار نام دارد. صبح روز قالیشویی، افراد زیادی از روستاها و شهرهای اطراف در صحن امامزاده جمع می‌شوند تا مراسم را تماشا کنند. جوانان روستای فین، پیرامون چشمه‌ای که در چندصدمتری امامزاده جریان دارد، دور همدیگر جمع می‌شوند. همگی آن‌ها چوبدستی در دست دارند. فینی‌ها تنها افرادی هستند که حق دارند این مراسم را اجرا کنند و به قالی دست بزنند. زیرا امامزاده را نیز همین مردمان به خاک سپرده‌اند.
جوانان اهل فین حسین حسین گویان و با حرکت چوب دستی‌هایشان در هوا به سمت امامزاده می‌آیند. حرکت دادن چوبدستیها نمادی از جنگ با قاتل امامزاده و حمایت از او معنا می‌دهد. عزاداران چوب به دست وقتی به صحن امامزاده می‌رسند، با استقبال عزاداران خاوه‌ای روبه‌رو می‌شوند و مورد تکریم و خوشامدگویی قرار می‌گیرند و مراسم عزاداری و نوحه‌خوانی در حیاط امامزاده اوج می‌گیرد. نمایندگان عزاداران فینی داخل صحن می‌شوند و از این لحظه به بعد مراسم به صورت رسمی آغاز می‌شود. یکی از بزرگان فین مبلغی را تحت عنوان هدیه به بارگاه امامزاده به متولیان بقعه تقدیم می‌کند. قرآن تلاوت می‌کنند و بعد از ذکر مصیبت و نوحه‌خوانی، متولیان امامزاده که از بزرگان خاوه به شمار می‌روند، یکی از قالی‌های صحن را به عزاداران فینی تحویل می‌دهند.
این قالی نمادی از تابوت امامزاده به شمار می‌رود. فینی‌ها ولوله‌کنان و پر شور و هیجان قالی را لوله می‌کنند و بر دوش می‌گذارند. پارچه سبز دورش می‌پیچند و با عزت و احترام آن را به سوی چشمه منتقل می‌کنند. پیشاپیش گروه عزادارن عَلَم و کُتَل‌هایی حرکت می‌کند و عزادارن سینه‌زن و چوبدستی به دست، همراه با قالی به حرکت در می‌آیند و حسین حسین گویان و بر سینه‌کوبان به سوی چشمه می‌روند. مردی سوار بر اسب در حالی که جانمازی بر شانه راست خود گذاشته پیشاپیش قالی حرکت می‌کند. این جانماز نمادی از جانماز امامزاده و فردی که او را حمل می‌کند از نوادگان او به شمار می‌رود.
شستن قالی به صورت کامل انجام نمی‌شود. بله فقط به مرطوب کردن قالی و پاشاندن کمی آب روی آن خلاصه می‌شود. قالی را در کنار چشمه برزمین می‌گذارند. سپس مراسم لعن‌خوانی برگزار می‌شود و طی آداب خاصی به دشمنان و قاتل امامزاده لعنت می‌فرستند. فردی با مشکی که از چشمه شازده حسین پر شده پیش می‌آید. چند قطره آب روی قالی می‌پاشاند و آن را غسل می‌دهد. پس از آنکه قالی را غسل دادند، مجدد آن را با عزت و احترام روی شانه قرار می‌دهند و حسین حسین گویان و بر سر و سینه زنان به سوی حرم می‌برند.
وقتی چوبدستی‌داران به صحن امامزاده می‌رسند، مراسم پرشوری در حیاط برگزار می‌شود. چوبدستی به دست‌های فینی، چوبدستیها را در هوا می‌چرخانند و با "اشقیا" به نبردی خیالی و تن‌به‌تن می‌پردازند. مداح اوج می‌گیرد و اشعاری حماسی و مذهبی می‌خواند. همچنان‌که چوبدسی به دست‌ها با اشقیا مبارزه می‌کنند، قالی به دوش‌ها خودشان را به حرم امامزاده می‌رسانند و طی تشریفات خاصی قالی را به متولیان امامزاده که از بزرگان خاوه به شمار می‌روند تحویل می‌دهند. خاوه‌ای‌ها نیز با آداب ویژه و احترام بسیار قالی را به درون حرم منتقل می‌کنند.
مراسم چقدر به طول می‌انجامد؟
اصل مراسم قالیشویی مشهد اردهال از صبح آغاز شده و تا ساعت 1 بعد‌از ظهر به پایان می‌رسد. اما حواشی آن تا غروب آفتاب ادامه دارد.
هشدارها و حذرها
مراسم قالیشویی مشهد اردهال آئینی مذهبی به شمار می‌رود. برگزارگنندگان این آئین نیز بسیار به جزئیات مذهبی مقید و وفادارند. بنابراین به شئونات دینی احترام بگذارید و از انجام هرگونه عملی که سبب سوتفاهم و برداشت نامناسب شود، بپرهیزید. مراسم قالیشویی مشهد اردهال همراه با قربانی کردن است. افرادی که نذر دارند، در حین برگذاری مراسم قربانی‌هایان را اهدا می‌کنند. بنابراین اگر از صحنه‌های قربانی‌کردن و خون واهمه دارید، شاید بهتر باشد از دور مراسم را تماشا کنید. مراسم در فضای باز اجرا می‌شود. بنابراین همراه داشتن کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب پیشنهاد می‌شود.
آئین قالیشویی مشهد اردهال عزاداری به شمار می‌آید. بنابراین برای احترام به فرهنگ میزبان، از پوشیدن رنگ‌های شاد و تند خودداری کنید و ترجیحا لباس‌های رنگ تیره که در ایران به عنوان رنگ رسمی عزا شناخته می‌شود، بر تن کنید. متناسب با عرف ایرانی لباس بپوشید. رعایت حجاب برای خانم‌ها لازم است. آقایان نیز باید از پوشیدن شلوارک و بلوز بدون آستین خودداری کنند. مراسم قالیشویی مشهد اردهال انحصارا در دست بومی‌های روستای فین قرار دارد. بنابراین سعی نکنید در مراسم شرکت کنید و یا به قالی دست بزنید. عکس‌برداری از مراسم به شرط استفاده نکردن از سه پایه و عدم ایجاد سد معبر ایرادی ندارد.
زمان برگزاری مراسم
سلطان علی بن محمد باقر در 17 مهرماه کشته شد. بنابراین در نزدیکترین جمعه به این تاریخ، مراسم قالیشویی مشهد اردهال اجرا می‌شود. اگر 17 مهر به هر دو جمعه پس و پیش خودش به یک اندازه نزدیک باشد، جمعه‌ای انتخاب می‌شود که با مناسبت مذهبی دیگری(مطابق با تقویم قمری) همزمان باشد. زمان دقیق این مراسم از یک هفته پیش از آن از طریق رسانه‌های عمومی اطلاع رسانی می‌شود.
امکانات اقامتی
مشهد اردهال تنها 38 کیلومتر با کاشان فاصله دارد. بنابراین به راحتی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توانید خودتان را به کاشان برسانید و از امکانات اقامتی و رفاهی این شهر برخوردار شوید. کاشان هتل‌های زیاد با درجه کیفی متفاوت و خانه‌های سنتی جهت اقامت دارد. فقط باید حواستان جمع باشد که از قبل برای اقامتتان جا رزرو کرده باشید.
مسیر دسترسی
سرراست‌ترین مسیر برای رسیدن به مشهد اردهال، سفر به کاشان است. کاشان شهر بزرگی است و از اغلب شهرها برای رسیدن به آن اتوبوس وجود دارد. از کاشان تا مشهد اردهال 38 کیلومتر فاصله وجود دارد. از درون شهر برای مشهد اردهال تاکسی‌های خطی کار می‌کند. همچنن می‌تواند با خودروی دربستی خودتان را از کاشان به مشهد اردهال برسانید.
جاذبه نزدیک
مقبره سهراب سپهری شاعر معاصر ایرانی
پیشنهاد می‌کنیم خواندن این صفحات را از دست ندهید: تعزیه | آئین عزاداری عاشورایی