حرم امام رضا(ع)

حرم امام رضا (ع) دربرگیرنده آرامگاه امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا است. بنا به روایتی سال وفات وی 818 میلادی است. امام رضا در دوره خلافت عباسیان می‌زیست. در آن زمان خلفای عباسی با مخالفت‌های شیعیان مواجه شده بودند. مأمون، خلیفه عباسی وقت، برای فرونشاندن این مخالفت‌ها تصمیم می‌گیرد امام رضا را در حکومت دخیل کند. به همین دلیل سمت ولیعهدی به او می‌دهد. بنا به نوشته مورخان مأمون بعد از مدتی گمان می‌کند اشتباه کرده و تصمیم ‌می‌گیرد با دادن سم ، امام رضا را از میان بردارد. پس از مرگ رضا را در یکی از روستاهای منطقه خراسان که بعدها به آن مشهد (محل شهادت) گفته شد به خاک سپردند.

ضریح

یکی از سازه‌های دیدنی حرم امام رضا (ع) سازه‌ای است که بلافاصله مقبره را در بر می‌گیرد و ضریح نام دارد. در اعصار مختلف ضریح‌های گوناگونی بر فراز مقبره نصب شدند. از آنجایی که ضریح‌ها را با فلزات گرانبها مانند طلا و نقره تزئین می‌کردند در طول تاریخ دوبار مورد دستبرد قرار گرفته است. ضریح کنونی که پنجمین ضریح حرم امام رضا (ع) به شمار می‌رود، توسط یکی از بزرگترین مینیاتوریست‌های ایران طراحی و از فولاد و چوب گردو ساخته شده است.

گنبد

گنبد طلایی رنگ حرم امام رضا (ع) دارای دو پوشش است اولی همان سقف حرم است و دیگری پوششی است که از بیرون حرم دیده می‌شود و با آجرهای طلا کاری شده ساخته شده است. هنگامی که درون حرم امام رضا (ع)  قرار گرفتید اگر پیرامون و بالای سرتان را نگاه کنید معماری و هنرهای تزئینی زیبای داخل حرم مخصوصاً آیینه کاری‌های آن لحظاتی شما را مبهوت خواهد کرد. اما زیبایی حرم امام رضا (ع) منحصر به درون آن نمی‌شود. گنبد طلایی رنگ حرم امام رضا (ع) با ارتفاعی حدود 31 متر تا کیلومترها دیده می‌شود که زیبایی خاصی به فضای شهری بخشیده است. جالب است بدانید که شاه عباس صفوی در سال 1600 میلادی با پای پیاده از پایتخت آن زمان یعنی اصفهان به مشهد آمد و دستور داد که گنبد حرم امام رضا (ع)  را با خشت‌هایی از مس و روکش طلا تزئین کنند. کتیبه‌ای که دور گنبد دیده می‌شود به این موضوع اشاره داشته و تاریخ شروع و پایان مرمت را ذکر کرده است. کتیبه دیگر در زیر کتیبه قبلی قرار دارد که به مرمت مجدد گنبد اشاره دارد.

گلدسته‌ها

بعد از تماشای گنبد درخشان طلایی رنگ اگر سرتان را در افق آسمان بچرخانید تعداد زیادی بنای سر به فلک کشیده دیدگان شما را به خود جذب می‌کنند. این بناها ها شامل گلدسته صحن‌ها، گلدسته مسجد گوهرشاد، برجهای ساعت و دو گلدسته قدیمی و طلایی رنگ می‌شود. از دو گلدسته‌ طلایی که زیبایی خاصی به حرم امام رضا (ع) داده‌اند یکی در مجاورت گنبد و دیگری روبروی آن در قسمت شمالی صحن عتیق قرار دارد. دور تا دور مناره‌های طلایی به کتیبه‌هایی مزین شده‌اند.

سقاخانه

یکی دیگر از بناهای مهم حرم امام رضا (ع) سقاخانه (محل نوشیدن آب) است. جایی که زائرین به نیت شفا آب از آنجا می‌نوشند و یا به عنوان تبرک و سوغاتی مقداری از آب آن را برای آشنایان خود می‌بردند. این سقاخانه حدود سال 1765 میلادی بنا شده است. سقاخانه امام رضا در نزدیکی حرم امام رضا (ع) و در صحن انقلاب جای گرفته و سازه نسبتاً کوچکی است که سقف گنبدی شکل و طلایی رنگ آن روی پایه‌هایی از سنگ مرمر قرار دارد.

نقاره خانه

نقاره زنی از آیین‌های منحصر به فرد حرم امام رضا (ع) است. نواختن نقاره از دیرباز در حرم معمول بوده است. با وجود اینکه زمان شروع شکل‌گیری این آیین معلوم نیست از نوشته‌های تاریخی چنین بر‌می‌آید که حدود 6 قرن پیش نقاره زنی مرسوم بوده است. در گذشته هنگام صبح و شبانگاه شیپور و نقاره در کاخ‌های شاهان و حاکمان و امیران نواخته می‌شده است. در مورد چرایی نقاره زنی در بارگاه امام رضا سند محکمی وجود ندارد. برخی می‌گویند چون امام رضا سمت ولیعهدی را داشته این رسم شروع شده است.

طبق نظریه دیگر، برای پاسداری از حرم امام رضا (ع)  لشکریانی وجود داشتند که با نقاره زنی اعلام آمادگی می‌کردند. گروهی باور دارند که نقاره زنی فقط جنبه تشریفاتی دارد. به هر حال، جدا از انگیزه اولیه آن، امروزه صبح‌ها قبل از طلوع آفتاب و عصرها قبل از غروب آفتاب شیپور و نقاره نواخته می‌شود و نمازگزاران را هشدار می‌هد که زمان انجام فریضه نماز اندک است! البته در روزهای جشن و شادی و یا مواقعی که حادثه خاصی اتفاق می‌افتد هم این آیین اجرا می‌شود.

گذشته از خود مراسم، بنایی که برای این منظور ساخته شده است از دیدنی‌های حرم امام رضا (ع) است. بنای مرتفع و پوشیده از کاشی‌های فیروزه‌ای نقاره دارای دو طبقه است. نقاره زنی در طبقه دوم انجام می‌شود و از طبقه زیرین برای نگهداری طبل‌ها و شیپورها استفاده می‌شود. نقاره زنی توسط سه نفر طبل نواز و چهار نفر شیپورنواز انجام می‌شود.

کتابخانه آستان قدس رضوی

کتابخانه آستان قدس رضوی جزء بزرگترین کتابخانه‌های ایران و جهان بوده و در قسمت شمالی حرم امام رضا (ع) واقع شده است. از آنجایی که اساس تشکیل کتابخانه متکی به وقف بوده بنابراین از روی سال وقف کتاب‌ها می‌توان زمان شکل‌گیری کتابخانه را حدث زد. این کتابخانه دارای اسناد نفیس و منحصر به فرد است که تنها اسناد ثبت جهانی شده به شمار می‌روند. از دیگر آثار موجود در این کتابخانه می‌توان صدها هزار کتاب خطی و چاپ سنگی نایاب و همچنین میلیون‌ها نشریه و روزنامه را نام برد که ارزش این گنجینه را دو چندان کرده‌اند.

موزه‌ها

آستان قدس رضوی دارای موزه‌های متعددی است که گنجینه‌های با ارزشی را در خود جایی داده‌اند. سه ساختمان موزه در داخل حرم امام رضا (ع) و در صحن کوثر قرار دارد. ساختمان چهارم موزه مردم شناسی است. این موزه که در حمام مهدی قلی بیگ جای گرفته در بیرون حرم امام رضا (ع) و در قسمت شمال غربی صحن جامع قرار دارد.

گنجینه‌های هر ساختمان عبارتند از:

ساختمان موزه مرکزی

گنجینه حرم رضوی شامل آثار تاریخی حرم

گنجینه تمبر و اسکناس

گنجینه نجوم و ساعت

گنیجنه سلاح‌های گرم و سرد

گنجینه ظروف

گنجینه هنرهای تجسمی

گنجینه صدف و حلزون‌های دریایی

گنجینه سکه

گنجینه مدال

ساختمان موزه فرش

موزه فرش

ساختمان موزه قرآن و نفایس

گنجینه قرآن و نفایس

گنجینه آثار اهدایی رهبر ایران آیت الله خامنه‌ای

آثار اهدایی استاد فرشچیان نقاش معروف ایران

تالار مرقعات و ابزار کتابت

حمام مهدی قلی بیگ

موزه مردم شناسی

برای رسیدن به مشهد می‌توانید از قطار، هواپیما، اتوبوس و ماشین شخصی استفاده کنید. تقریباً همه روزه از شهرها و ایستگاه‌های زیر به مقصد مشهد قطار حرکت می‌کند: تهران، شاهرود، سمنان، ایستگاه آزادور، طبس، اصفهان، تبریز، اهواز، ملایر، اراک، زنجان، قزوین، کرج، کاشان، یزد، کرمان، بندرعباس، ساری، شیراز، سرخس. از بیشتر فرودگاه‌های ایران و کشورهای همسایه ایران به مقصد مشهد پرواز وجود دارد. اگر می‌خواهید با ماشین از تبریز به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از زنجان، کرج، تهران، شاهرود، سبزوار، نیشابور و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 1500 کیلومتر است.

اگر می‌خواهید با ماشین از همدان به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از ساوه، رباط کریم، گرمسار، سمنان، شاهرود، سبزوار، نیشابور و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 1200 کیلومتر است. اگر می‌خواهید با ماشین از کرمانشاه به مشهد بروید مسیر جاده‌ای ازهمدان، ساوه، رباط کریم، گرمسار، سمنان، شاهرود، سبزوار، نیشابور و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 1400 کیلومتر است.

اگر می‌خواهید با ماشین از اصفهان به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از نائین، جندق، حسینان، بیارجمند، سبزوار، نیشابور و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 1170 کیلومتر است. اگر می‌خواهید با ماشین از شیراز به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از مرودشت، ابرکوه، یزد، طبس، تربت حیدریه و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 1370 کیلومتر است. اگر می‌خواهید با ماشین از یزد به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از یزد، طبس، تربت حیدریه و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 920 کیلومتر است.

اگر می‌خواهید با ماشین از کرمان به مشهد بروید مسیر جاده‌ای از راور، فردوس، تربت حیدریه و مشهد می‌گذرد. طول این مسیر حدود 930 کیلومتر است. اگر از مسیر قوچان وارد مشهد شدید می‌توانید از طریق بزرگراه‌های آزادی و کلانتری خود را به حرم امام رضا (ع) برسانید. در صورتی که از قسمت جنوبی وارد مشهد شدید می‌توانید از طریق بزرگراه مشهد- باغچه و سپس بزرگراه کلانتری خود را به حرم امام رضا (ع) برسانید.

حرم امام رضا (ع) همه روزه پر ازدحام است. ساعت تعطیلی هم ندارد. فقط ممکن است در برخی از روزها به مدت چند ساعت برای نظافت درهای حرم را بروی زائرین ببندند. شاید خلوت ترین زمان برای بازدید هنگام افطار یا سحر در ماه رمضان باشد. ساعت 12 شب تا 8 صبح نیز بهترین موقع برای زیارت است. فراموش نشود که این ساعت‌ها هم در ایام نوروز و تابستان و همچنین مناسبت‌هایی مانند شهادت و ولادت بسیار شلوغ هستند. برای بازدید از موزه‌های استان قدس رضوی بهترین زمان بازدید وسط هفته هاست. 

موزه قرآن و نفایس و هدایای مقام معظم رهبری: همه روزه بجز پنج شنبه ها: از ساعت 8 الی 12.30 ، پنج شنبه ها از ساعت 8 الی 11.30

موزه تخصصی فرش: همه روزه بجز پنج شنبه ها: از ساعت 8 الی 12.30 ، پنج شنبه ها: از ساعت 8 الی 11.30

موزه مردم شناسی: همه روزه بجز پنج شنبه ها: از ساعت 8 الی 12.30 ، پنج شنبه ها: از ساعت 8 الی 11.30

موزه مرکزی: شنبه تا پنج شنبه: از ساعت 8 الی 18 ، جمعه ها: از ساعت 8 الی 13

حرم امام رضا (ع) همه روزه پر ازدحام است. در ایام تعطیلات نوروز، تابستان، پنج شنبه ها و جمعه‌ها، ایام شهادت و ولادت و تعطیلات رسمی کشور موزه‌های آستان قدس رضوی در اعیاد و جشن‌ها و تعطیلات رسمی شلوغ است. ایام تعطیل ساعت تعطیلی هم ندارد. فقط ممکن است در برخی از روزها به مدت چند ساعت برای نظافت درهای حرم را بروی زائرین ببندند.

برای ورود به حرم بلیط ورودی نیاز نیست. بها ورودی موزه مرکزی و فرش برای ایرانی و خارجی 1000 تومان است. بها ورودی سایر موزه‌های آستان قدس رضوی 500 تومان است.

برای زیارت حرم امام رضا (ع) بدون کفش وارد شوید. کفش‌ها را به کفشداری تحویل دهید و رسید دریافت کنید. مراقب باشید کودکانتان گم نشود. خانم‌ها باید بدون آرایش و زینت و با چادر باشند. چادر رایگان در حرم امام رضا (ع) موجود است. پسرها نباید با مدل موهای مغایر با فرهنگ اسلامی وارد شوند. هنگام ورود مسیر ورودی خود را به یاد داشته باشید. مجموعه حرم امام رضا (ع) آنقدر وسیع است که ممکن است به راحتی گم شوید. در داخل حرم امام رضا (ع) خوردن و آشامیدن ممنوع است.