بافت تاریخی شهر یزد
کوچه‌های پر پیچ‌وخم و باریک، عطر خاک نَم‌خورده، تلالو طلایی رنگ آفتاب روی دیوارهای کاهگلی، آسمان آبی، بوی تاریخ و چشم‌اندازی باشکوه، رویایی و اسرارآمیز! این چیزی است که در بافت تاریخی یزد، نخستین و بزرگترین شهر خشتی دنیا تجربه خواهید کرد. در بافت تاریخی یزد تا چشم کار می‌کند دیوارهای تنومند کاهگلی رنگ، با آبی آسمان در هم آمیخته و همزیستی هوشمندانه انسان و طبیعت سرسخت در لابه‌لای طاق‌ها و ساباط‌ها و ریزه‌کاری‌های سبک معماری دیده میشود. بافت تاریخی یزد با داشتن حدود77 محله و قدمتی بیش از2500 سال، از ارزشمندترین مناطق تاریخی ایران و جهان به شمار می‌رود و در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. این مجموعه همچنین به ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز درآمده است.
پیشنهاد می‌کنیم خواندن این صفحات را از دست ندهید: خانه های سنتی کاشان | کاروانسرای زین الدین
یزد نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی دنیا به شمار می‌رود و بخش بافت تاریخی این شهر، به خوبی حفظ شده است. معماری و شهرسازی یزد از جفرافیای آن تاثیر گرفته است. یزد کهنسال، بین بیایان لوت و دشت کویر، یعنی خشک‌ترین مناطق ایران قرار دارد و طبیعت سرسخت، سبب شده نخستین ساکنان این شهر، از هوش فطری و طبیعی خویش بهره ببرند و با ایجاد راه‌حل‌هایی، زندگی را هموارتر کرده، با طبیعت خشن از در دوستی درآیند. این همزیستی انسان و طبیعت سبب شده بافتی زیبا، منحصر به فرد و هدفمند به عنوان هسته اولیه شهر یزد ایجاد شود. در گذر ایام این بافت حفظ شده و هم اکنون به عنوان ارزشمندترین نقاط تاریخی ایران و جهان شناخته میشود.
ویژگی های معماری بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی یزد به عنوان دست‌نخورده‌ترین و همچنین وسیع‌ترین بافت تاریخی در ایران شناخته شده است. باریک بودن کوچه‌ها و همچنین دیوارهای بلند از ویژگی‌های بافت تاریخی یزد به شمار می‌آید. اجداد باستانی یزدی‌ها دیوارها را بلند می‌ساختند تا در تمام طول روز سایه ایجاد کند و با پیچ در پیچ و باریک ساختن کوچه‌ها، سرعت باد را شکسته و شهروندان را از خطر وزش بادهای تند حفظ می‌کردند. کوچه‌های مسقف و ساباط‌ها نیز با همین فلسفه ساخته شدند تا شهروندان را هر چه بیشتر در برابر باد و آفتاب محافظت کنند.
نقش گودال باغچه در معماری سنتی یزد
خانه‌های یزد به روش گوال باغچه ساخته شده اند. یعنی خانه‌ها پایین‌تر از سطح کوچه ساخته می‌شدند تا ساکنین خانه محیطی خنک‌تر در تابستان و گرمتر در زمستان داشته باشند. داشتن حیاط مرکزی از دیگر ویژگی‌های معماری بافت تاریخی یزد به شمار می‌آید. در وسط حیاط، حوض و در اطرافش باغچه قرار داشت و همین عامل، سبب افزایش رطوبت و کاهش دما و مطبوع شدن محیط در تابستان می‌شد. ایجاد سقف‌های بلند گنبدی و استفاده از مصالح سازگار با محیط، از دیگر ویژگی‌های معماری بافت سنتی یزد به شمار می‌رود. سقف‌های گنبدی بیشترین میزان سایه را برای اتاق‌ها در روز ایجاد می‌کنند و دیوارهای ضخیم کاهگلی و خشتی، به عنوان عایق حرارتی عمل کرده، کمترین میزان تبادل دمای درون و بیرون را در پی داشتند.
نقش بادگیر در معماری سنتی یزد
یکی از ویژگی‌های برجسته معماری سنتی یزد، ایجاد بادگیر در بنا است. بادگیرها ستون‌های مرتفع چند ضلعی( در یزد 4 یا 8 ضلعی) هستند که بر فراز ساختمان قرار می‌گیرند و دریچه‌هایی برای ورود باد دارند. باد از دریچه‌ها وارد ستون میشود و به درون بنا هدایت شده، دما را کنترل می‌کند. زیر بادگیر و در فضای درون خانه معمولا حوض آب قرار می‌گیرد. باد در اثر برخورد با آب حوض، خنک‌تر و فضای درون خانه مطبوع‌تر احساس میشود. شهروندان معمولا روی حوض را تخت چوبی می‌زدند و در روزهای تابستان در این مکان به استراحت می‌پرداختند.
بافت تاریخی یزد در مرکز این شهر قرار گرفته و تقریبا از همه خیابان‌ها قابل دسترس است. پیاده، با تاکسی، اتوبوس و یا با دوچرخه می‌توانید خودتان را به محله‌های تاریخی برسانید و بافت تاریخی یزد دیدن کنید. به خیابان امامزاده جعفر بروید و وارد خیابان مصلی شوید. بعد از فرعی اول، در سمت چپ خیابان می‌توانید از ساباط‌های یزد دیدن کنید. محله فهادان و محله یوزداران که قدمگاه منسوب به امام رضا ع نیز در آن قرار دارد، نیز از مشهورترین بخش‌های تاریخی یزد به شمار می‌روند. از شهروندان راهنمایی بخواهید تا شما را به سوی بافت سنتی شهرشان هدایت کنند.
برای بازدید از بافت تاریخی یزد هرگز با ازدحام جمعیت روبهرو نمی‌شوید. به دلیل وسعت زیاد بافت تاریخی یزد و نداشتن محدودیت زمان، همواره می‌توانید در ایده آل ترین شرایط ممکن از این قسمت دیدن کنید و با ازدحام و شلوغی جمعیت روبهرو نخواهید شد. برای بازدید از بافت تاریخی یزد هیچ محدودیتی از نظر زمان وجود ندارد. با این حال دم غروب و هنگام طلوع آفتاب بهترین زمان پیشنهادی ما به شماست. در این زمان هوای خنک و مطبوعی در محله‌ها جاریست و افزون بر آن به دلیل ساختار کاهگلی رنگ محله‌های قدیمی و بافت تاریخی یزد، در طلوع وغروب آفتاب، بناها بسیار دیدنی‌تر، شکوهمند‌تر و اسرار آمیزتر به نظر می‌آیند. در هیچ زمانی از سال و هیچ ساعتی بافت تاریخی شهر را تعطیل نخواهید دید. با این حال باید بدانید شب هنگام که شهروندان در منازل خود به سر می‌برند، افرادی را در این محله‌ها نخواهید دید. همچنین اگر قصد دارید از خانه‌های باستانی دیدن کنید، با ساختمان راهنمای گردشگری که در کنار زندان اسکندر قرار دارد هماهنگ کنید تا به در بسته بَرنخورید.
رایگان
بافت تاریخی یزد تنها یک محدوده توریستی نیست. بلکه قسمتی از شهر به شمار می‌آید و زندگی همچنان در آن جریان دارد. پشت دیوارهای بلندِ کوچه‌ها، خانه‌هایی قرار گرفته و خانواده‌هایی زیر سقف آن زندگی می‌کنند. از این رو باید به فرهنگ عمومی و حریم‌های شخصی احترام بگذارید. عکاسی ایراد ندارد. اگر سوژه عکاسی‌تان شهروندان- به ویژه بانوان- هستند، مراقب باشید که بدون اجازه این کار را انجام ندهید. یزدی‌ها افرادی باورمند هستند و طبق اعتقادات مذهبی‌شان چنین کاری را ناپسند تلقی می‌کنند.
همچنین همراه داشتن بطری آب، کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی را پیشنهاد می‌کنیم. قرار است مسافت زیادی را در کوچه‌های پرپیچ و خم بافت تاریخی یزد راه بروید. بنابراین به سلامتی ستون فقرات و پاهای خود اهمیت بدهید و کفش راحت به پا کنید. حتما خودتان را به سقف یکی از خانه‌ها (خانه- موزه‌ها) برسانید و از آن بالا به پهنه کاهگلی‌پوش رو‌به‌رویتان خیره شوید. از مرکز اطلاعات گردشگری یزد که در کنار زندان اسکندر قرار دارد کمک بخواهید تا کوتاه و سرراست‌ترین مسیرها را برای بازدید از بافت تاریخی یزد به شما پیشنهاد کند. کرایه کردن دوچرخه از" خانه دوچرخه" و رکاب‌زدن در کوچه‌های باریک بافت تاریخی یزد نیز پیشنهادی است که ارزش فکر کردن دارد.
دیدگاه‌ها